Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթե

Գերմանացի մեծանուն քնարերգու, բնագետ ու պետական այր Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն (1749թ., օգոստոսի 28 - 1832թ., մարտի 22) գերմանական նոր գրականության հիմնադիրներից է:

Նա սովորել է Լայպցիգի և Ստրասբուրգի համալսարաններում: Ստեղծագործել է դեռ վաղ տարիքից: Գրել է բանաստեղծություններ, դրամաներ, վեպեր: Նրա քնարերգությունը կենսասեր է՝ համակված հուզականությամբ ու անմիջականությամբ:

25-ամյա Գյոթեն հռչակվել է «Երիտասարդ Վերթերի տառապանքները» (1774թ.) վեպով, որը գրված է նամականու ձևով: Վեպի գլխավոր հերոսը՝ Վերթերը, որոնում է իր ընտանեկան երջանկությունը, սակայն դժբախտ սիրուց հուսախաբված, ինքնասպան է լինում: 1775թ. Գյոթեն հաստատվել է Վայմար քաղաքում:

Այստեղ գրել է «Իփիգենիան Տավրիսում», «Տորկվատո Տասսո», «Էգմոնտ» դրամաները, որտեղ արտացոլված են բարոյափիլիսոփայական խնդիրներ: «Վիլհելմ Մայստեր» երկհատոր («Ուսման տարիներ» և «Թափառումի տարիներ») փիլիսոփայական վեպում, հեղինակի կարծիքով, մարդկության զարգացման ճանապարհը ստեղծարար գործունեությունն է և մարդու` կատարելության ձգտումը:

Գյոթեն ստեղծագործել է նաև մանուկների համար: «Ռայնեկե աղվեսը» (1793թ.) պոեմը մանուկներին հրապուրում է խորամանկ Ռայնեկեի զվարճալի արարքներով, մեծերին՝ ավատական միապետության երգիծական պատկերներով:

Գյոթեի ստեղծագործության մեջ առանձնահատուկ տեղ ունի գերմանական պոեզիայի գլուխգործոց համարվող «Ֆաուստ» (մաս 1, 1808թ., մաս 2, 1823-31թթ.) ողբերգությունը, որի վրա նա աշխատել է ավելի քան 60 տարի:

Մարդիկ անհիշելի ժամանակներից երազում էին այն մարդու մասին, որը կկարողանար հասկանալ ու իրեն ենթարկել բնության գաղտնիքները: XVI դարի 1-ին կեսին Գերմանիայում տարածված էր թափառաշրջիկ բժիշկ ու գրբաց դոկտոր Ֆաուստի մասին լեգենդը: Գյոթեին նույնպես հետաքրքրել է Ֆաուստի կերպարը, որին էլ նա դարձրել է իր ողբերգության գլխավոր հերոսը:

Գյոթեի լավագույն գործերից են նաև «Հռոմեական էլեգիաներ» (1790թ.), «Հերման և Դորոթեա» (1797թ.), «Արևմտաարևելյան դիվան» (1814-19թթ.) և այլ երկեր: Գյոթեի կազմաբանական հետազոտություններից հայտնի է «Փորձ բույսի ձևափոխության վերաբերյալ» (1790թ.) աշխատությունը:

Գյոթեն գրել է մոտ 1600 բանաստեղծություն: Դեռևս 1830թ. նրա բանաստեղծություններից առաջինը հայերեն թարգմանել է Խաչատուր Աբովյանը: «Վարդը» բանաստեղծությունը թարգմանել է Հովհաննես Թումանյանը, որի համար գեղեցիկ երաժշտություն է գրել Ռոմանոս Մելիքյանը: